Relaties

In de kern bevind zich ons meest eigenlijk deel, ons zelf, en in de buitenste ring ons uiteindelijk gedrag.

Situatie: 

Ons gedrag vind altijd plaatst in een omgeving, in een situatie. Wij beïnvloeden daarmee de situatie en de situatie beïnvloed ons. Denk bijvoorbeeld aan een situatie waarin je aan het werk bent in een kamer waar het erg warm is. De kans is groot dat het je werkgedrag in negatieve zin beïnvloedt. Andere mensen zijn vaak onderdeel van onze omgeving. Ook zij beïnvloeden ons uiteindelijk gedrag en wij beïnvloeden op onze beurt hen weer. 

Gedrag: 

Op dit niveau gaat het om wat we in een concrete situatie precies doen. Als de kamer te warm is, kun je bijvoorbeeld het raam openzetten om de kamer te verkoelen. Of je zoekt een andere werkplek. Stel je eens voor dat een nieuwe cliënt bij je op kantoor komt. Laat voor nu even buiten beschouwing wat je ervaringen en kennis momenteel is. Mogelijk zie je jezelf de persoon de hand schudden, hoor je jezelf vragen of iemand de weg naar uw bedrijf goed heeft kunnen vinden en biedt u iets te drinken aan, glimlacht je vriendelijk en kijk je de persoon aan et cetera. Zo te zien heel simpel. Boeiender wordt het als we onderzoeken wat maakt dat we die gedragingen kiezen. Zo wil je de ander waarschijnlijk op zijn of haar gemak stellen. Vaak speelt er ook een ander motief: we willen dat de potentiele cliënt een bepaalde indruk van ons krijgt en ons bijvoorbeeld vriendelijk en competent vindt. 

Hier stuiten we meteen op de volgende laag: om gedrag te kunnen vertonen dat de ander als 'vriendelijk en competent' ervaart, hebben we vaardigheden nodig, in dit geval sociale vaardigheden. 

Vaardigheden: 

Vaardigheden gaan over 'het hoe'. Het betreft de instrumenten die ons ter beschikking staan; wat kunnen we? We hebben al dan niet de vaardigheden om gestructureerd een gesprek te voeren, grenzen te stellen, leiding te geven et cetera. Vaardigheden hebben is een ding, maar ze in een bepaalde situatie inzetten is een ander.

Overtuigingen: 

Als we met negatieve emoties reageren op het gedrag van anderen, wordt vaak een voor ons belangrijke waarde geschonden. Als we het gevoel hebben dat aan die persoonlijke waarde getornd wordt, gaat het van binnen schuren en worden we boos. Overtuigingen gaan over waarin we geloven. Dat kunnen positieve overtuigingen zijn zoals: ' als ik vriendelijk bent voor anderen, zijn ze vaak ook vriendelijk tegen mij'. Een persoon met dergelijke overtuiging heeft dus 'vriendelijkheid' als belangrijke persoonlijke waarde. Maar overtuigingen kunnen ook negatief geformuleerd zijn. ' Leidinggevenden zijn niet te vertrouwen' of bijvoorbeeld, ' mensen die gestudeerd hebben zijn arrogante ballen' of ' als ik voor mijzelf kies, kies ik automatisch tegen een ander'. Dat het niet gaat om een gebrek aan vaardigheden, hoor je door de manier waarop mensen erover praten. ' Iedereen weet toch dat...', ' het is altijd zo dat...als..' en ' zo is het nou eenmaal.' Hier kunnen allerlei barrières en belemmeringen uit voortkomen zoals; 'Dit is de enige juiste manier..', ' ik ben nu eenmaal niet...' et cetera. 

Persoonlijkheid:

Met 'persoonlijkheid' word in dit model de karaktereigenschappen bedoeld die ons tot die ene unieke persoon maken: 'Ik ben iemand die...' en dan aangevuld met iets dat de persoon heel belangrijk of kenmerken voor zichzelf vindt. 'Ik ben iemand die bedachtzaam is', bijvoorbeeld. Op de korte termijn zijn onze persoonlijkheidskenmerken min of meer een gegeven. Op de lange termijn kunnen we kanten van onszelf ontwikkelen die aanvankelijk niet tot onze sterkste eigenschappen behoorden. We gaan, met andere woorden onze uitdagingen aan en/of ontwikkelen onze intuïtie. 

Zelf:

'Het zelf' is voor veel mensen een moeilijk te vatten begrip. Er wordt onze kern mee bedoeld, de essentie van ons zijn. Het betreft het deel van onszelf dat in staat is over alle niveaus na te denken; het wordt dan ook wel onze innerlijke waarnemer genoemd of onze ziel. De term zelfreflectie komt hier vandaan en betekend het vermogen om over alle niveaus na te denken en weten dat jouw gedrag invloed heeft op een ander. 

Authentiek zijn: 

Als alle niveaus van persoonlijk functioneren op een lijn staan met elkaar, functioneert een persoon optimaal. 

Vertaald naar jezelf: er is dan geen belemmering tussen wie je op een dieper niveau bent en hoe je je gedraagt. Als we onszelf zo gedragen, worden we door anderen als 'waarachtig', 'echt' oftewel als 'authentiek' ervaren. Een dergelijke manier van zijn is voor veel mensen iets om naar te streven.